Hieraŭ mi butikumis en superbazaro. Mi jam havis kafon kaj
panon kaj legomojn kaj ion alian en la ĉareto kaj iom distrite rigardis
la fiŝojn kaj fiŝtranĉaĵojn travitre videblajn ĉe la vendotablo.
Vendisto vidis mian vagantan rigardon kaj tuj alparolis: “Kaj kion bonan
vi volas havi?”
En angulo de la vitroŝranko, kvazaŭ kaŝitan malantaŭ imponaj rozaj salmofileoj, mi vidis negrandan vazon plenan de fiŝetoj. Kial la fiŝetoj estas tie, apenaŭ videblaj? Ĉu oni ne volas vendi ilin? El mia memoro neklare sed iel decideme sin trudis plaĉa odoreto kaj mi jam surlange sentis guston de brunaj, frititaj fiŝoj, kaj mi do firme respondis al la vendisto: ”Unu kilogramon da haringetoj”.
En angulo de la vitroŝranko, kvazaŭ kaŝitan malantaŭ imponaj rozaj salmofileoj, mi vidis negrandan vazon plenan de fiŝetoj. Kial la fiŝetoj estas tie, apenaŭ videblaj? Ĉu oni ne volas vendi ilin? El mia memoro neklare sed iel decideme sin trudis plaĉa odoreto kaj mi jam surlange sentis guston de brunaj, frititaj fiŝoj, kaj mi do firme respondis al la vendisto: ”Unu kilogramon da haringetoj”.
Tio estas ne oceanaj haringoj el Atlantiko sed haringetoj el la Balta Maro. Tiuj estas pli malgrandaj, havas apartan guston, kaj mi pensas ke la EU-burokratoj eĉ sukcesis elpensi juran difinon por distingi la oceanan Clupea harengus disde la Balta subspecio C. h. membras – eble la ĉefa diferenco estas la pli granda graseco de la oceana fiŝo. Kompreneble, EU ankaŭ fiksis jaran kaptokvoton en la Balta Maro por ĉiu lando.
Mi aĉetis la fiŝojn tutaj, kun tripoj kaj kapoj kaj vostoj. Tio ne plu estas tre populara krudmaterialo por hejma kuirado, kaj oni fakte jam ne ofte trovas freŝajn haringetojn en vendejoj. Sentripigo, senskvamigo kaj senostigo de fiŝoj ne estas ĉies ŝatokupoj, kaj multaj homoj jam certe rifuzas okupiĝi pri tia kruda laboro aŭ simple ne kapablas tion fari, ĉu pro mallerto, ĉu pro naŭzo. Feliĉe la fiŝvendistoj ofertas diversajn produktojn en oportuna formo: popularas salmaj fileoj, ofte tre favorprezaj ĉar la fiŝoj estas amase bredataj, kaj ĉiam facilas aĉeti fiŝaĵon en ladskatolo. Sed la haringetoj estas simpla tasko: ne necesas senskvamigo, kaj eĉ la ostojn kaj vostojn mi preferas manĝi, se la fiŝoj estas bone frititaj kaj ne grandaj.
Mi ne havas statistikojn pri haringetoj, sed mi pensas, ke plej ofte oni aĉetas por hejma uzo fileojn (oni jam havas maŝinojn por industrie sentripigi kaj senostigi haringetojn). Sed ion tian mi ne volis havi: la gusto nepre ne estas same bona, kiel tiu de freŝaj, tutaj haringetoj, mem purigitaj. Mia kilogramo kostis 3,90 eŭrojn, tre alta prezo kompare kun la pago (eble 0,20, maksimume 0,50 eŭroj) kiun ricevas la kaptisto. Sed oni devas suferi, por akiri frandaĵon.
Hejme mi atakis la fiŝojn nudamane: senkapigis ilin, per dikfingro eligis la tripojn kaj, se estis fiŝino, apartigis la frajon. Estiĝis la fritotaj fiŝoj, iom da frajo kaj amaso da forĵetaĵoj (eble triono de la tuta pezo). Jen la rezulto de tiu laboro:
 |
| La unua, prepara stadio de la kuirado estas finita: la Baltaj haringetoj maldekstre, frajo meze kaj la kapoj kaj tripoj dekstre. Ne necesas senostigi la malgrandajn fiŝojn, mi manĝas ilin kun ostoj kaj vostoj. |
Nun, ek al fritado! Mi rompis unu ovon kaj iom kirlis la enhavon en telero. Sur paperon mi ŝutis decilitron da sekala faruno kun iom da salo kaj pulvora blanka pipro. La fiŝetojn mi unue trempis en la ovokirlaĵo kaj poste rulis ilin en la faruno. Poste mi fritis ilin en buterigita pato, ambaŭflanke, ĝis sufiĉa bruniĝo. Jen la pato:
 |
| Ŝmiritaj per ovomiksaĵo kaj poste rulitaj en sekala faruno kun iom da salo, la fiŝetoj bruniĝas en pato. |
Jam post la unua patpleno estis nerezisteble: mi devis gustumi! Jes, estas la gusto konata de infaneco. Kia frandaĵo! Mi scias, ke ne ĉiuj homoj samopinias kun mi pri la delikateco.
 |
| Baltaj haringeto ĵus frititaj |
En la jaro 2006 Finnlandaj fiŝistoj kaptis 79 000 tunojn da baltaj haringetoj, plejparte en la suda parto de la Botnia Golfo. Tio signifas po 15 kilogramoj por ĉiu finno. Sed la finnoj certe ne manĝis tiom: la plejparton konsumas bestoj kiel furaĝon. Kia domaĝo, ja estas frandaĵo! Mia kuirmaniero estis unu el la plej simplaj, kiun ne eblas nomi profesinivela kuir-arto, sed eble tio donis palan bildon pri manĝaĵo de miaj praavoj, inter kiuj estis ankaŭ fiŝistoj en la sudokcidenta insularo de la lando. Sed tiuj praparencoj certe kapablis multe pli bongustigi siajn fritaĵojn, kiujn ili povis enpatigi tute freŝaj, rekte el sia boato ĉe la hejma bordo, spicante la fiŝaĵon per ŝenoprazo nature kreskanta sur iliaj insuloj.
--------------------------------------
[La artikolo estas kopio el mia blogo en Ipernity. Ĉi-sube sekvas la komentoj, kiuj siatempe aperis sub la originalo en Ipernity.]
-
Vjaĉeslav Slavik Iva…
» kostis 3,90 eŭrojn
Estas amuzete, ke ankaŭ en la peterburgaj stratoj ĝi kostis tre simile ĉi-printempe. 130-170 rublojn, estas eble iom pli ol 4 EUR.
Mi vane “timis”, ke la eksterordinare strangaj tradukoj baldaŭ malaperos. Nun, post tri semajnoj, la tradukilo plu opinias, ke angla nomo de la nord-Finnlanda urbo Rovaniemi estas Prachuap Khiri Khan kaj la vorton suomeksi (= en la finnan) ĝi iam tradukas psychiatry, iam in English..
Tiaj kuriozaĵoj malkaŝas ion pri la naskiĝo de la sistemo. Ĝi havas interne sufiĉe komplikan (sed ja mankohavan) kapablon analizi finnan frazon, kiu estas ege alistruktura ol ekzemple angla frazo. Jam analizi finnan vorton estas ne simpla tasko, ĉar unu vorto povas havi pli ol mil diversajn fleksiajn kaj sufiksajn formojn.
La vortaro uzata de la Gugla tradukilo estas evidente (almenaŭ parte) formita per aŭtomata analizo de dulingvaj tekstoj. Tio klarigas, kial ekz. “finna lingvo” povas esti tradukita per esprimo, kiu signifas “angla lingvo”: ja ekzistas tekstoj, kie en la finna regule troviĝas “finna”, dum la angla versio havas la vorton ”angla”. Strangajn nom-tradukojn povis doni ekz. uzo de listoj pri urboj: malinteligenta komputa aŭtomato komparis du malsamlingvajn listojn kaj simple kunigis la unuan nomon en unu listo kun la unua nomo de la alia listo ktp., kvankam la listoj havis malsaman ordon aŭ enhavon. Tio eble estas tro simpla klarigo, sed io simila evidente okazis. Mi plu miras, kiel “finna lingvo” povis iĝi “psikiatrio”.
Mi antaŭe trovis tradukon el la finna nur al kelkaj aliaj lingvoj de la sistemo. Nun ŝajnas, ke ĉiuj paroj funkcias, nur kelkfoje estas averto pri eraro. Do, mi provu, kiel la tradukilo sukcesas kun reala teksto. Estas iom malfacile trovi tekston, kiun ĝi tradukas tutan; ofte elvenas netradukitaj vortoj.En ĉi tiu teksto, parto el hodiaŭa veterprognozo, nur unu vorto (pilvisempää = pli nuba) restas tute sen traduko:
Jen france:
de plus en plus, des rafales pivoter le vent du nord. Clair Ouest, variées et, à l'une de pluie, tout d'abord, peut-être aussi le tonnerre. Au cours du déjeuner, cependant, relativement claire. Pilvisempää l'est, aujourd'hui et dans de nombreuses régions de la pluie ou la pluie. Aujourd'hui, la température la plus haute du Moyen-Orient 12 ... 19 ...
Jen angle:
a growing, gusts pivoting the north wind. West Despejado, varied and, at one of rain, first of all, possibly also the thunder. Over lunch, however, relatively clear. Pilvisempää the east, and today in many parts of the rain or rain. Today's highest temperature of the Middle East 12 ... 19 ...Jen mia traduko el la originalo:
Tamen la strangaĵo en ĉi tiu afero kaj la kaŭzo de multa amuziĝo en Finnlando estis tio, ke la finnan tradukilon lanĉis Google. En la reto tiom abundas fuŝegaj maŝintradukaĵoj, ke tiuj jam ne multe kaptas atenton. Sed estis iom konsterne, ke la granda, riĉa kaj potenca Guglo publikigas tian fuŝaĵon.
La finna lingvo ne estas nesuperebla obstaklo por tradukprogramoj, se oni celas nivelon ordinaran, kiu ebligas iom kompreni la enhavon de la originalo. Ekz. la ĉi-supran priveteran tekston mi rapide tradukis per alia reta servo. Ĉar ĝi postulas pagon por fari pli longan tekston, mi forigis unu vorton (tänään = hodiaŭ) el la teksto, sed tio apenaŭ ŝanĝas la kvaliton. Jen la rezulto, certe ne prifierinda beletro, sed iel komprenebla, mezkvalita maŝintraduko:
strengthening gusty wind turning to the north. Cloudiness which varies in the west and in places a shower, first possibly also thunder. In south-west however relatively clear. In east cloudier and in many places rain or showers. Uppermost temperature of the day in east 12...19...