Mi vagis en arbaro, kaj subite trovis antaŭ mi ĉi tiun malnovan tenejon konstruitajn el arbotrunkoj. La pordo, eble pli bone nomata luko, estis malfermita kaj mi vidis du ĉevaltirajn sledojn interne. – Malantaŭe videblis senarba dekliva herbejo.
Paŝante antaŭen, mi vidas herbejon kiu etendiĝas supren sur dekliva tero, kaj tegmentojn de aliaj grizaj domoj. Tute hazarde mi trovis lokon de historia etbieno.
La subbieno havis nur iometon da kulturata tero ĉirkaŭ la domo, meze de granda arbaro. La tereno estas plena je ŝtonoj grandaj kaj malgrandaj. Por povi kulturi ion, oni devis ne nur senarbigi la terenon sed ankaŭ fortreni la plej grandajn ŝtonojn. Tiuj nun kuŝas en amasoj ĉe la arbara rando kaj ankaŭ meze de la herbejo.
Neniu homo videblas, nur grizaj muroj kaj tegmentoj el ligno, kun antikva kampara stilo. La tegmentojn de la ĉefdomo kovras traboj, sub kiuj kuŝas tavolo da betulŝelo. Sur aliaj tegmentoj videblas la tradicia, malmultekosta, ĉie havebla lignolamena kovraĵo (ŝindetoj, lignorubandoj). Ĉio ŝajnas sufiĉe bonstata. La solaj modernaĵoj estas pezaj seruroj ĉe du pordoj. Entute estas 17 konstruaĵoj.
Ĉi tiu estas loĝejo, la ĉefddomo de la etbieno. Bone videblas la konstrumaniero de la tegmento: kontraŭ pluvo la domon protektas tavoloj da betulŝelo sur kiu kuŝas traboj de la firsto ĝis la tegmentrandoj.
Ĉi tio estas tiel nomata subbieno. La loĝejon, stalojn, grenejon, fojnejon, diversajn provizejojn, puton kaj gudrodistilan fosaĵon konstruis kaj la etan kampon kulturis luanto, kiu plenumis sian lupagon per laboro en la bienego kiu vere posedis la terenon. La lasta tia “lupago per ŝvito” okazis en 1920. Nun ĉion ĉi posedas la Nacia Administrejo de Muzeoj (NAM), kiu ŝajnas tre silentemi pri la afero. Ĝi zorge riparis la konstruaĵojn laŭ originalaj metodoj kaj per naturaj materialoj. Temas ankaŭ pri studejo pri historia konstrutekniko kaj ĉarpentado.
La loĝdomo, dekstre, origine devenas de la komenco de la 19-a jarcento. Tiam ĝi ankoraŭ estis tiel nomata fumkabano, t.e. ĝi ne havis fumtubon, nur luketon en la muro por ellasi fumon de la forno. Pli bonajn fornojn kaj la fumtubojn oni konstruis poste, kiam la domo estis dufoje pligrandigita.
Ĉi tio ne estas skanseno, subĉiela muzeo, kien oni translokas interesajn domojn kaj instalaĵojn el aliaj landopartoj. Estas aŭtentika etbieno en sia origina loko, kun konstruaĵoj kiuj dekomence staras tie.
Vojeto kondukas tra arbaro al la etbieno. La vojeton oni apenaŭ rimarkas, kaj nenia vojmontrilo indikas, kie troviĝas la bone konservita historiejo.
Sur retpaĝoj de NAM la situo de la etbieno estas indikita nur proksimume, kaj troviĝas neniaj vojmontriloj ĉe la proksimaj vojoj. Estas ĉ. 3 kilometroj al la plej proksima publika vojo ne granda kaj 5 km al ĉefvojo. Ne estas io vere sekreta aŭ malpermesita, sed rimarkeblas, ke oni ne volas allogi amason da gastoj. NAM promesas tamen aranĝi vizitojn laŭ interkonsento.
Interesajn aferojn oni iam trovas, dum oni serĉas fungojn.
* * *
Lingva historiaĵo
Atente rigardante la tegmenton de la loĝdomo, finno povas vidi, kion signifas la mistera vorto malka. Tiun vorton oni konas en la moderna finna lingvo nur en la Biblia verso “Kaj kial vi rigardas la lignereton en la okulo de via frato, kaj ne pripensas la trabon en via okulo?”. La vorto, kiu en la Esperanta versio estas trabo, estis malka en la finna jam ekde la traduko de 1642. La vorto malka signifas ĝuste tian trabon, kiaj troviĝas sur la tegmento de la loĝdomo ĉi tie: tio ne estas subportantaj ĉevronoj, sed surtegmentaj tabuloj, kiuj premas la betulŝelan parton kaj malhelpas ĝin ĉifiĝi kaj ŝiriĝi en vento.
Neniu finno, krom specialisto pri historiaj konstrumetodoj, plu scias, kio estas malka, kaj la diraĵo de Jesuo tial restis iom enigma al la modernuloj. Multaj pensis, ke malka eble estas nur iom pli granda lignero. Finfine, en 1992, aperis nova traduko de la Biblio, kaj en ĝi oni anstataŭigis la pravorton malka per la moderna hirsi (trabo, trabego), kaj la drasta komparo de Jesuo estas ree okulfrape klara. Interese, la unua traduko de antaŭ 460 jaroj jam havis la vorton hirsi, nun ankoraŭ tute kompreneblan, kaj la plej nova traduko do estis reveno al la praversio! La biblia citaĵo tamen plu vivas en la lingvo kun la vorto malka, kiun jarcentoj gravuris en la popolan memoron. Tiel konserviĝas viva la malnova vorto malka, kies konkretan signifon scias nur malmultaj.
--------------------------------
[Ĉi tio estas kopio el mia blogo en Ipernity. La sekvaj komentoj siatempe aperis sub la originalo.]
6 komentoj
Stanislavo
Interesa afero! Iom memorigas la rusan "ĥutor", tio estas malgrandan, plejparte familian etbienon esktere de vilaĝo. Bone ke oni konservis ĝin kaj ĉi loko ne spertis invadojn de modernaj vandaloj.
lariko
Tre interesa blogaĵo.
Harri Laine
Dankon por viaj komentoj, Lariko kaj Stanislavo. – Similecon kun la rusa etbieno parte kaŭzas tio, ke la natura ĉirkaŭaĵo estis simila: arbaroj provizis abundon da ligno por konstrumaterialo kaj ankaŭ aliajn vivrimedojn. Jarcentoj da vivado, generacio post generacio, igis la homojn ĉiam pli lertaj utiligantoj de ĉio ĉirkaŭa.
antaŭ 5 jaroj.
Cezar
Vera aventureto, mi pro vi, kunĝuis ĝin:). Mi estas obsedita pri la slava kulturo, al kiu mi konatiĝis en Ĉeĥio kaj en fabeloj, neforgesebla por mi estas la rusa ruza sorĉistino, kiu vivis en tia bela lignodomo, kiu eĉ turniĝis cirkle, se la sorĉistino tion ordonis:). Jes ja, kaj babuŝkoj, ne babuŝoj:), sed simile bonfartige, bonkoraj avinoj, loĝis en tiuj domoj, ili malfermis siajn fenestrojn, tiajn, kiajn tiuj de via trovita vilaĝo, kaj ili rakontis fabelojn, kiu tute forlogas eĉ nin dum la rigardado de rusa fabelofilmo pro ties beleco. La slava kulturo estas por mi simbolo por la sukcesa kunvivo de homoj. ili havis ĉion, belan naturon, belajn domojn kaj belajn animojn, kion homo povas postuli plu, ĉu?
antaŭ 5 jaroj.
Harri Laine respondis al Cezar
Jes ja, vi pravas, estas multo plaĉa kaj agrabla en slavaj kulturoj. La finna tamen tute ne estas slava.
Cezar respondis al Harri Laine
Jes certe ne, sed atentofrapaj paraleloj ekkoneblas.
--------------------------------
[Unu el la bildoj vekis komentojn. Mi aldonas tiujn ĉi tien, same du pliajn bildojn el mia ĉi-tema albumo.]
Lisää kuvia
Loĝdomo
Ĉi tiu estas loĝejo, la ĉefddomo de la etbieno. Bone videblas la konstrumaniero de la tegmento: kontraŭ pluvo la domon protektas tavoloj da betulŝelo sur kiu kuŝas traboj de la firsto ĝis la tegmentrandoj.
Komentoj pri la foto
- ToekoKvankam sur la foto tiaspeca aspektas interese, por la turistoj ankaŭ la interno - sed vere vivo en tiaspeca domo estis mizera. Certe la planko estas argila. Ion similan mi vidis en Estonio.
Harri LaineJes. Bonstataj homoj facile vidas ian belon en mizeraj cirkonstancoj: por ili tio estas ĉarme "pitoreska". Pri la planko mi iom dubas. Ligno estis tiom abunde havebla materialo, ke verŝajne estas dikaj traboj surplanke, sed mi ne estas certa. Ĉar tio ne estas aktive funkcianta muzeo, oni ne povas facile viziti en la domo. La muzea administrejo tamen aranĝas specialajn vizitojn al grupoj, malofte . Mi partoprenos, se mi iam sukcesos aliĝi al tia grupo.
- Toeko respondis al Harri LaineMi estis en iu tiaspeca muzeo en Estonio - ie nemalproksime de Haapsalu kaj tie ĝuste la planko estis argila. Fakte estis unu ĉambro en kiu oni dormis (parto de dormolokoj sur la kuirforno kaj fum-kanalo), kuiris kaj loĝis - se estis ia paŭzo en laboro. Infanoj fartis lecionojn ĉe la tablo apud fenestro tre malgranda. Vintre kiam estis tre malvarme - eni enlasis kelkajn ŝafojn en la ĉambron por ... iom varmigi ĝin. Lastaj posedantoj loĝis tie ankoraŭ en 1960-j jaroj - tiel estis dirite al la grupo kun kiu mi partoprenis la ekskurson.
La dirita supre domo.
- Harri LaineDankon, Toeko. Tre interese. – Mi trovis libron, kiu havas foton pri la interno de la loĝdomo, kaj tie videblas ke la planko estas ligna, farita el dikaj tabuloj. En la bildo la interno estis en tia stato, kiu estiĝis post riparoj en la 1880-aj jaroj. Estis ankaŭ dirite, ke sub la domo (almenaŭ sub parto de la domo) estis iam kelo, kaj ankaŭ tio signifas, ke la planko devis esti farita el traboj aŭ tabuloj. Mi legis, ke ankaŭ ĉi tie oni povis vintre havi beston en la loĝejo; se treege frostis, oni enlasis ĉevalon.
Aliaj bildoj
Ankaŭ muelejo
La etbieno havas entute 17 konstruaĵojn. Neniu el la bildoj povas montri ĉıujn, ĉar ili troviĝas sur iom vasta tereno, kelkaj ene de la arbaro. Unu el la konstruaĵoj estas malnova muelejo, transportita al la korto kiam ĝi ĉesis funkcii ĉe proksima rivereto. La rivereto, fakte nur eta defluejo aŭ rojo, havis sufiĉan akvon por turni la muelilon nur dum kelka tempo en printempo, kiam abundis akvo el fordegelanta neĝo, kaj eble dum la aŭtuna pluva sezono.
Tegmentoj
Parto de la tegmentoj havas betulŝelan akvoizolan tavolon, aliajn kovras elrabotitaj lignorubandoj (maldikaj ŝindoj).
